sobota, 27 grudnia 2008

Portret zbrodniarza w literaturze różnych epok

Jak rodzą się zbrodniarze i co popycha człowieka do tak haniebnych czynów? Na te pytania z pogranicza psychologii, socjologii i kryminalistyki postaram się odpowiedzieć na podstawie analizy zachowań bohaterów literackich, których rozmaite motywy popychały do czynów wymagających najgorszego potępienia. Od wielu tysięcy lat ludzie popełniają zbrodnie. Można powiedzieć, że jest to proceder równie leciwy co najstarszy zawód świata. Prostytucja, bo o niej mowa, jest zresztą zbliżona do niego także pod względem piętna nadanego przez uwielbiające moralizować społeczeństwo. Na przestrzeni wieków można zauważyć, że populacja ludzka dość chętnie zabija, rabuje, podpala, gwałci i kradnie. Lecz każda z tych zbrodni ma przyczynę. Każda ma swą specyficzną filozofię, "moralność", czynnik usprawiedliwiający, którym operuje morderca. Głodujący zabija sytego, aby utrzymać się przy życiu, mąż zabija niewierną żonę; ludzie zabijają broniąc swej godności i honoru, zabijają z rozpaczy, wściekłości lub w obronie swego życia. Zupełnie innym rodzajem zbrodniarzy są psychopaci- ich nie da się zaszeregować, a pobudek wytłumaczyć racjonalnymi przesłankami, jednakże to właśnie te postacie są nader barwne i fascynujące, bo dające obraz człowieka myślącego innymi kategoriami, często nie mieszczącymi się w naszych wąskich ścieżkach moralnych.
Długa jest lista morderców potępionych lub gloryfikowanych przez literaturę. Osobiście postaram się psychikę garstki z nich objąć w ramy zrozumienia, na pewno dyskusyjne i subiektywne, ale jednak pozwalające choć w najmniejszym stopniu usystematyzować to szerokie pole motywów zbrodni bohaterów zrodzonych w umysłach literatów. Pomoże mi w tym podział mojej wypowiedzi na trzy podstawowe nurty, które udało mi się ustalić w literaturze kryminalnej: czynniki degradacyjne obecne w namiętnościach, warunkach kulturowo-społecznych jednostki i przekazywane genetycznie.
Pomińmy tragedie starożytnych i dzieła Szekspira, gdzie największy wpływ na jednostkę miało fatum- tak bardzo ograniczające ją, pozbawiające wyboru, a tym samym, w mojej opinii, zabijające najciekawsze, psychologiczne aspekty dzieła. Nie możemy poznać pobudek, namiętności czy wahań złoczyńcy, a jedynie tragizm postaci i rozterki wynikające już z faktu dokonanego przestępstwa. Sięgnijmy więc do czasów bliższych nam. Pierwszą tendencją pisarską, którą opiszę, będzie literacka podróż wewnątrz psychopatycznego umysłu.
”Głupota jest matką zbrodni. Ale ojcowie są częstokroć genialni”- Stanisław Jerzy Lec ma absolutną rację w przypadku niezwykłego bohatera powieści „Pachnidło” Patricka Süskinda. Jan Baptysta Grenouille jeden z najbardziej genialnych i odrażających tego świataodbiera rzeczywistość jedynie przez zmysł powonienia. Do świata olfaktorium ograniczała się także jego jedyna ambicja. Odkrywszy fakt, że on sam nie ma zapachu- zapachu, który jest dowodem istnienia- dąży do skomponowania pachnidła idealnego, które pozwala na manipulowanie ludźmi, sterowanie ich zachowaniami. Owym absolutem wszelkich wonności ma być destylat z dziewiczego ciała kobiet. Sztuka ta, wrodzony geniusz i jednoczesny brak jakichkolwiek ludzkich uczuć popycha go do wyrafinowanych morderstw. Czy zdolność kreacji, ta iskra boża, predestynuje do osiągania celu bez względu na ofiary? Teoretycy zasad moralnych i zwolennicy bezwzględnej egzekucji prawa bez mrugnięcia okiem zaprzeczą, twierdząc, że zbrodni nie da się niczym usprawiedliwić. Jednak na przestrzeni wieków wybitni tego świata udowodnili, że owładnięty wielką pasją geniusz musi być szaleńcem- inaczej nie będzie geniuszem. Do Jana Baptysty powrócę jeszcze, ponieważ jego skomplikowana psychika wymaga wieloaspektowego rozpatrzenia.
Obsesja, która doprowadziła do obłędu jest także znakiem rozpoznawczym kolejnej kreacji literackiej, którą postaram się przybliżyć. We włoskim opactwie benedyktyńskim nad mnichami zawisło widmo śmierci- ktoś jest sprawcą tajemniczych morderstw, powiązanych z zasobami tamtejszej biblioteki. Tak rozpoczyna się fabuła „Imienia róży” Umberta Eco, finalnie doprowadzonej do ujawnienia sprawcy, który to będzie przedmiotem moich rozważań. Niewidomy nestor zakonu- Jorge z Burgos, przekonany o destrukcyjnej sile śmiechu, którą niesie za sobą komedia opisana w drugiej części ?Poetyki? Arystotelesa, broni dostępu do księgi przez zatruwanie jej kart. Początkowo bohater sieje strach i podsyca panującą w opactwie atmosferę grozy głosząc, że popełniane morderstwa są spełnieniem proroctw Apokalipsy. Już w tym momencie można zauważyć piętno tamtych czasów- reguł i obsesji, zakazów oraz herezji. W punkcie kulminacyjnym Jorge zjada dzieło Arystotelesa, wcześniej nasączone trucizną, a w jego obliczu spustoszonym przez nienawiść do filozofii narrator dostrzega twarz antychrysta. Właściwie namiętności ślepca są raczej drugorzędnym wątkiem dzieła, skupionego na samym detektywistycznym rozwiązaniu zagadki, nawiasem mówiąc sztampowym i schematycznym, niewyróżniającym się spośród masy innych kryminałów, lecz postać mnicha jest ewenementem, a psychologiczne studium postaci- wyjątkowo niekonwencjonalne. Namiętność, poczucie misji społecznej przerodzone w fanatyzm doprowadza do destrukcji świata przedstawionego a średniowieczny Sherlock Holmes- Wilhelm trafnie poucza swojego ucznia: „Lękaj się proroków i tych, którzy gotowi są umrzeć za prawdę, gdyż zwykle pociągają za sobą śmierć innych, często przed sobą, czasem zamiast siebie”.
Pragnę zająć się teraz kolejnym czynnikiem degradacji jednostki- czynnikiem społecznym. Ludzie rodzą zbrodniarzy- stwierdzenie rozgrzeszające winowajców, obwiniające niesprecyzowany tłum i pozbawiające wymiar sprawiedliwości argumentu do wyrównania rachunków, ale jednak nie do końca nieuzasadnione. Mersault- przerażająco obojętny i spokojny bohater „Obcego” autorstwa Camusa, staje się w powieści symbolicznym uosobieniem buntu wobec absurdu istnienia. Działa on poza przyjętymi przez społeczeństwo normami moralnymi, obyczajowymi i prawnymi. Neguje wszelkie splendory życia. Nie potrafi kochać. Nie wierzy w Boga. Przez to odgradza się od życia murem obojętności i za to ludzie go nienawidzą. Jeszcze przed popełnieniem zbrodni był skazany- skazany właśnie przez społeczeństwo. Albert Camus po wydaniu książki stwierdza: „streściłem Obcego jakiś czas temu, w zdaniu, które uznaję za paradoksalne. W naszym społeczeństwie każdy człowiek, który nie płacze na pogrzebie swojej matki, ryzykuje bycie skazanym na śmierć. Chciałem tylko powiedzieć, że bohater książki jest skazany, ponieważ nie bierze udziału w grze. W tym sensie jest obcym dla społeczeństwa, w którym żyje, błądzi na marginesie, na obrzeżach życia prywatnego, samotniczego, zmysłowego.” Już po stylu narracji dużo dowiadujemy się o osobowości Mersaulta. Bohater z szczególną dokładnością w opisywaniu detali chłodno relacjonuje kolejne dni swego życia, bez żadnego emocjonalnego zaangażowania. Nawet podczas procesu niezbyt uważnie słuchał zeznań świadków i przemówień adwokatów, bo doskwierał mu upał: Czasem miałem ochotę im wszystkim powiedzieć: „. Ale po namyśle nie miałem nic do powiedzenia”. Jego mord jest absurdem, farsą dosłownie wywołaną przez oślepienie bohatera przez słońce. Nie zrodziła go żadna konkretna potrzeba, a jedynie atmosfera. Dla niego czyn ten jest bardziej zaspokojeniem ciekawości, źródłem konfrontacji jego osoby z mentalnością społeczeństwa, pytaniem o własną tożsamość. Mersault- samotny i tragiczny, świadomy porażki, jaką jest życie człowieka doświadczającego na każdym kroku nieczułości świata w dniu własnej egzekucji chce mieć wszystkich przeciwko sobie, pragnie, by powitano go okrzykami nienawiści, ponieważ zgadza się umrzeć dla prawdy. Niezrozumienie i ciasnota umysłowa mieszkańców Algieru spowodowała skazanie na śmierć człowieka poszukującego siebie. Łacińskie przysłowie „hospes, hostis” (każdy obcy to wróg) oddaje cały tragizm egzystencji Mersaulta.
Chciałabym w tym momencie powrócić do Jana Baptysty Grenouille i udziału społeczeństwa w kształtowaniu jego osobowości. Czy aby na pewno jedynym elementem destrukcyjnym jego psychiki była genetyczna modyfikacja? A może ludzie pomogli mu dojść do bezwzględności? Może społeczeństwo, dla których wystarczającym powodem była odmienność, wyrachowanymi torturami pozbawiło go uczuć? Historia bohatera, jego samotność i słabość, potrzeba akceptacji i miłości są równie dramatyczne, co jego późniejsze dokonania. Bohater od momentu narodzin na śmierdzącym targowisku paryskim jest dla innych ludzi niezauważalny, nikt nie traktuje go podmiotowo, nikt nie uczy człowieczeństwa. W konsekwencji Grenouille staje się zimny, nienawidzi ludzi, wywyższa się ponad nich i gardzi nimi. Jest jednostką wyjątkową, ale nie znajduje zrozumienia u współczesnych mu. Choćby dlatego, że musi przekraczać normy, lekceważyć konwenanse, a nawet życie innych ludzi czy swoje własne. Przyjęte argumenty udowodniają, że ogromna potrzeba bycia akceptowanym staje się u Grenouille przyczyną powstania genialnego planu pozyskania miłości społeczeństwa. I przyczyną okrucieństwa, z jakim ów plan został wcielony w życie.
Ostatnim motywem, który podejmę, nie będą uwarunkowania genetyczne, hormonalne, biologiczne czy kulturowe, czyli przesłanki pozwalające choć w części usprawiedliwić mordercę, ale... idea i pycha. Pierwszym przykładem będzie, wspomniany już, Jorge z Burgos. Jego poczucie misji społecznej sięgało znacznie dalej niż zakres ludzkiego sumienia, a ideologia przysłoniła obraz rzeczywistości. Można go porównać do bohatera powieści „Zbrodnia i kara” Dostojewskiego.
Rodion Raskolnikow jest zdolnym, przymierającym z głodu studentem, który zabija starą lichwiarkę, aby zdobyć środki do życia. Ma w tym swoją okrutną moralną rację- zostając mordercą zabija jednego ze szkodzących społeczeństwu ludzi, symbol uciemiężenia, porządku społecznego sankcjonującego wyzysk i nędzę. W powieści spotykamy więc dwie równoległe motywacje- w mojej opinii sprzeczne ze sobą, ponieważ Raskolnikow dowiedział się o tragicznej sytuacji materialnej trzy miesiące po napisaniu artykułu „O zbrodni”. Najpierw powstała więc idea i plan realizacji, a później pomysł wykorzystania jej dla ocalenia siostry i matki. W rzeczywistości bohater chce sprawdzić sam siebie, zastanawia się czy osamotniona w swych działaniach wybitna jednostka jest zdolna decydować o dziejach całej ludzkości, wpłynąć na bieg historii. Nurtuje go pytanie „czy jestem drżącą kreaturą, czy też mam prawo? ” Raskolnikow jest niezmiernie ambitny i wrażliwy, boleśnie odczuwa swoją poniewierkę i nędzę, doświadcza silnego poczucia rozziewu pomiędzy własnymi możliwościami duchowymi i intelektualnymi a ograniczeniami z powodu przypisanej mu pozycji społecznej.
Osobowość głównego bohatera jest niezwykle złożona, cechuje ją skrajny indywidualizm, dopuszczający relatywizm moralny. Jednocześnie jest on typowym przykładem bohatera, który na oczach czytelnika ulega daleko idącej przemianie duchowej- w przeciwieństwie do Jorgea, który umiera pogrążony przez swoje iluzyjne posłannictwo. Dostojewski z własnej wiedzy i obserwacji wysnuł wnioski o zagadkowości psychiki ludzkiej, irracjonalnym charakterze aktów woli, niemożności wytłumaczenia niektórych reakcji emocjonalnych w sposób logiczny. W swym dziele przeciwstawił samowolę i kaprys jako wartości dominujące w działaniach człowieka, a klęskę Raskolnikowa jako klęskę charakteru, a nie teorii.
Posługując się różnymi technikami, przytoczeni autorzy kreują bardzo sugestywnie przemawiające do czytelnika postacie bohaterów uwikłanych w morderstwo. Fascynujące studium zwichniętej psychiki, jakie obrazują owe dzieła, stały się dla wielu pisarzy niedościgłym wzorem analizy najtajniejszych zakamarków ludzkiej duszy. Śmiem wręcz twierdzić, że wielu psychologów posługuje się nimi w przypadkach, w których zrozumienie motywów zbrodni jest niemożliwe, bo degeneracja morderców zakrawa na fikcję, niczym w kiepskiej powieści science fiction. Degradacja jednostki, podobnie jak samo morderstwo, jest procesem tak złożonym, że próbując ją zrozumieć i podsumować spłycamy ją; by zmieścić ją w naszych ograniczonych umysłach upraszczamy jej naturę i mnogość przypadków. Dosłowne zaszeregowanie umysłów zbrodniarzy jest nie tyle ryzykowne, co po prostu niemożliwe. Aby uniknąć generalizowania podjętego tematu, ograniczę się do stwierdzenia, że ile odrębnych, indywidualnych istnień, tyle pobudek- czasem świadomych, czasem mniej, ale zawsze unikalnych. Sądzę, że mój wniosek choć w części potwierdzają przytoczone przykłady literackie.
Zbrodniarze- czasem wyjątkowi, genialni i fascynujący, a czasem tak normalni, tak ogólni, tak niewidzialni, że przerażają, ponieważ odzwierciedlają nas. Kończę więc Freudowskim: „wszyscy jesteśmy zbrodniarzami”, ponieważ natura ludzka, nawet jej najciemniejsze zakątki, jest nam najbliższa, bo to właśnie my ją tworzymy. A przecież, cytując Alberta Camus, „Zawsze są powody do zabicia człowieka”

Read more...

czwartek, 18 grudnia 2008

Tematy tabu w literaturze i sztuce.

Termin tabu wprowadzony został do јęzyka europejskiego po raz pierwszy przez kapitana Jamesa Cooka pod koniec XVIII wieku.Pojęcie to, w najogólniejszym sensie oznacza głęboki i fundamentalny zakaz kulturowy, którego złamanie powoduje spontaniczną i niejednokrotnie gwałtowną reakcję ze strony ogółu przedstawicieli danej społeczności, gdyż jest przez nich odbierane jako zamach na całą strukturę kultury i jej integralność, a więc jako zagrożenie dla dalszego istnienia danego społeczeństwa. Funkcjonujące w danej społeczności tabu jest rodzajem autocenzury, zwykle głęboko wpajanej w trakcie procesu wychowawczego. Tabu zabrania głośno mówić, pisać, a nawet myśleć i zauważać sprawy nim objęte.
Tabu może obejmować czynności, miejsca, przedmioty lub osoby. W najczystszym i najpierwotniejszym znaczeniu terminu tematy tabu są zarazem zakazane i święte. Są to chociażby tematy takie jak: śmierć, nagość czy miłość cielesna .
Ustalone zakazy kulturowe od zarania dziejów były przełamywane przez jednostki o niepokornych duszach . Ludzi takimi są bez wątpienia przedstawiciele świata sztuki i literatury.

Tematy tabu były nieprzerwanie poruszane w całej znanej nam historii ludzkości. Różna była natomiast ich interpretacja. Z jednej strony były one przedstawiane w sposób taki aby ukazać negatywne strony danego zjawiska. Z drugiej zaś w celu przekonania odbiorcy, iż prezentowany temat nie jest wcale aż tak kontrowersyjny jak uważa kultura. Niezależnie jednak od sposobu ukazywania, samo poruszenie danego tematu tabu stanowiło swoistą prowokację. Wybieg ten miał na celu spowodowanie poruszenia społecznego wokół danej kwestii, co skutkować mogło obaleniem tabu.

Read more...

sobota, 13 grudnia 2008

Jak oczarować komisję czyli o sztuce autoprezentacji.

Nawet najlepiej przygotowana prezentacja to nie wszystko, dużo bowiem zależy od wrażenia jakie wywrzesz na komisji. Zdaniem psychologów, 50% informacji, człowiek odczytuje z obserwacji i zachowania swojego rozmówcy to jest z intonacji głosu, mimiki, ruchu gałek ocznych, gestów itd.
Prezentację można więc porównać do posiłku. Nawet najbardziej wykwintna potrawa na plastikowym talerzu, podana przez niedbałą obsługę nie będzie smakować tak dobrze, jak danie na ciepłym porcelanowym talerzu, podane przez profesjonalny personel w pięciogwiazdkowym hotelu, przy świecach i nastrojowej muzyce.

Dlatego też podczas wygłaszania prezentacji warto skupić się na przestrzeganiu kilku zasad, które sprawią, iż Twoja prezentacja maturalna zostanie oceniona na pięć gwiazdek.
Niebawem postaram się stworzyć kompleksowy artykuł dotyczący tego zagadnienia. Póki co zapraszam do obejrzenia poniższego filmu, który prezentuje część z tych zasad.



Read more...

sobota, 6 grudnia 2008

Motyw Syberii w twórczości pisarzy doby XIX i XXw

Syberia jest jedną z największych i najmniej dostępnych krain geograficznych, powierzchnią przewyższa całą Europę.Kraina ta została poznana i przyłączona do Państwa Moskiewskiego stosunkowo niedawno, bo w XVI wieku. Z powodu niedostępności i wybitnie surowego klimatu, z czasem ziemie te stały się w miejscem zesłań ludzi ukaranych za wszelkiego rodzaju wykroczenia i przestępstwa. Począwszy od XVII stulecia zesłanie na Syberię odgrywało coraz większą rolę w rosyjskim systemie penitencjarnym, a karę wygnania wykorzystywano m.in. do przymusowej kolonizacji tych terenów. Z czasem zaczęto, zsyłać tam nie tylko więźniów kryminalnych, lecz również więźniów politycznych uznanych za winnych sprzeniewierzeniu państwo rosyjskiemu i jego polityce. Zesłanych na katorgę było również wielu Polaków. Wynikało to z tego, iż jednym z założeń władcy rosyjskiego było zniszczenie narodu polskiego. Polscy więźniowie trafiali tam za najmniejsze uchybienia wobec Rosji, za jakikolwiek brak subordynacji. Kara katorgi dla skazanych była niemal jednoznaczna ze śmiercią, bowiem wielu więźniów z powodu trudów podróży na miejsce nie docierało lub umierało z wycieńczenia w syberyjskich mrozach.
Wszystko to powoduje, iż Syberia stanowiła motyw występujący w twórczości wielu twórców doby XIX i XX wieku, gdyż właśnie ten okres przypadał na lata niewoli Rzeczpospolitej.

copyright prezentacje maturalne 2010

Read more...

poniedziałek, 1 grudnia 2008

Wizerunek Żydów w polskiej literaturze doby XIX i XX wieku

Pierwsi osadnicy żydowscy zaczęli pojawiać się w naszym kraju już na przełomie XI - XII wieku. Jednakże ich masowy napływ nastąpił od XIV wieku, kiedy to zaczęto oskarżać Żydów o spowodowanie epidemii dżumy szalejącej w ówczesnej Europie.
Żydzi to naród, którego burzliwe i zarazem tragiczne dzieje wpisały się głęboko w historię świata. Przez długie lata pozbawieni byli oјczyzny, żyjąc w diasporze aż do 1948 roku, kiedy to proklamowano państwo Izrael. Kultura żydowska јest niezwykle bogata, a opiera się niemal w całości o religię јudaistyczną -naјstarszą z naјpotężnieјszych dziś religii monoteistycznych, z któreј korzeni wyrosło chrześcijaństwo i islam . Będąc niekwestionowanie naјlepszymi kupcami, Żydzi dysponowali ogromnymi maјątkami, żyjąc we względnie pozytywnych stosunkach z innymi narodami.
Ich wpływy w różnych państwach - szczególnie do czasów II woјny światoweј były z tego powodu ogromne. Dopiero czasy woјny przyniosły zagładę Żydów , a co za tym idzie, znaczne osłabnięcie ich wpływów w państwach, które zamieszkiwali przez wieki. Sposób ich przedstawiania jest niezwykle zróżnicowany, tak jak w rzeczywistości tak i w literaturze, mamy do czynienia z różnorodnym wizerunkiem Żydów. Najczęściej zależy on od okoliczności oraz środowiska i trudno sprowadzić go jedynie do przeciwstawnego postrzegania Żydów jako bohaterów pozytywnych lub negatywnych.
Dowodem na potwierdzenie powyższej tezy są utwory takie jak:
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Stanisław Wyspiański, Wesele
Bolesław Prus, Lalka
Maria Konopnicka, Mendel Gdański
Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
Zofia Nałkowska, Medaliony
Cyprian Kamil Norwid, Żydowie polscy
Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie

Read more...

czwartek, 27 listopada 2008

Obraz dworu szlacheckiego w literaturze polskiej. Przedstaw różne ujęcia motywu na wybranych przykładach.

Niemalże w każdej epoce literackiej mamy styczność z motywem dworku szlacheckiego. W wielu utworach jest on miejscem rozgrywania się wydarzeń oraz stałym elementem rzeczywistości kształtującym życie bohaterów. Wiąże się to zapewne z faktem, iż począwszy od średniowiecza aż do polowy XX wieku, takowe dworki były codziennością wiejskiego krajobrazu i dopiero socjalizm oraz wszechobecność "siły robotniczej" doprowadziły do ostatecznego zniknięcia ustroju dworkowo-ziemiańskiego.
Dwór szlachecki możemy traktować jako pojęcie dualne. Z jednej strony to budowla, najczęściej drewniana rzadziej podmurowana lub murowana, w której skład zabudowań wchodziły budynki gospodarcze np. stajnie, stodoły oraz przylegające ogrody, sady i użytki rolne.
Z drugiej strony Dworek staje się miejscem ukazania stosunków społecznych, międzyludzkich, relacji miasto-wieś, to istna galeria postaci i skarbnica wiedzy o polskiej tradycji i obyczajach. Szlacheckie posiadłości stają się niejako polityczną sceną Polski, to także obraz wypadków miłosnych mieszkańców, a także wielu sporów i konfliktów, jak chociażby tych rodzinnych.
Można zaliczyć go do toposów literatury narodowej. Sposób jego przedstawienia jest zdeterminowany celami głównymi utworu i funkcją jaka dworek ma spełniać w dziele literackim.
Sposób ukazywania dworku szlacheckiego w utworach literackich zależy w głównej mierze od samego artysty. Często wiąże się bezpośrednio z jego życiem, latami młodości, bowiem spora część pisarzy wychowała się w takich właśnie dworkach. Stąd też w każdym utworze dworek jest postrzegany w sposób nieco inny.
W celu ukazania tej różnorodności warto wybrać kilka z poniższych utworów:

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Witold Gombrowicz, Ferdydurke
Mikołaj Rej, Żywot człowieka poczciwego
Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem
Zofia Nałkowska, Granica
Bolesław Prus Lalka
Stanisław Ignacy Witkiewicz, W małym dworku
Czesław Miłosz, Dwór
Stefan Żeromski, Przedwiośnie
Maria Dąbrowska, Noce i dnie

Read more...

poniedziałek, 24 listopada 2008

Władza oraz jej wpływ na osobowość i czyny człowieka. Omów zagadnienie, odwołując się do dowolnie wybranych przykładów

Władza jest zjawiskiem ekscytującym, a zarazem dzielącym ludzi od najdawniejszych czasów. Odwiecznym pragnieniem wielu jednostek było znaleźć się właśnie w grupie tych, którzy patrzyli na innych z góry i mogli wydawać im rozkazy. Jaka tajemnicza siła powoduje, iż człowiek stara się znaleźć na piedestale? Może pragnienie wyróżnienia się w szarym tłumie? A może potrzeba życia w bogactwie albo dowartościowania się, czy też po prostu chęć realnego panowania nad innymi?
Z pewnością ma na to wpływ wiele czynników. Warto jednak zauważyć, że władza wiąże się nie tylko z przywilejami, poważaniem i zaszczytami. Wbrew pozorom nie jest łatwo sprawować władzę – przysparza ona rządzącym wielu problemów, o czym można przekonać się zarówno obserwując rzeczywistość, jak i wczytując się w dzieła literackie, dotyczące tej tematyki. W każdej epoce pojawia się panujący, którego pochłania żądza władzy. Jest to wiecznie żywy problem. Sprawowanie władzy potrafi zniszczyć człowieka, zamienić go w oprawcę, o ile służy to utrwaleniu jego pozycji. Władza ma moc zdolną do całkowitego przewartościowania pojęć moralnych i etycznych, a nawet potrafi je zupełnie zagłuszyć. Literatura obrazuje ten temat niezwykle dogłębnie. Każda epoka przedstawia nam władców na swój własny specyficzny sposób, co w sumie daje całe spectrum postaw jakimi kierują się jednostki posiadające władzę. Poniżej podane zostały utwory, które dają obiektywny obraz motywu władzy w różnych epokach literackich.

Starożytność:
Sofokles, Król Edyp
Platon, Państwo
Średniowiecze:
Galla Anonim, Kroniki
Renesans:
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Szekspir, Makbet
Romantyzm:
A. Mickiewicz, Dziady cz. III
J. Słowacki, Kordian
Pozytywizm:
Bolesław Prus, Faraon
Henryk Sienkiewicz, Quo vadis
Współczesność:
George Orwell, Rok 1984
Ryszard Kapuściński, Cesarz

Read more...

piątek, 21 listopada 2008

"Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest". Rozważania o złożoności ludzkiej natury na podstawie dowolnie wybranych przykładów literackich

"Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest" - słowa te wypowiedziane przez słynnego pisarza polskiego pochodzenia - Josepha Conrada stanowią znakomity wstęp do rozważań na temat ludzkiej natury.Człowiek jest istotą zadziwiająca z jednej strony kierują nim wyższe idee i ambicje pozwalające wznosić się na wyżyny, dokonywać czynów wręcz niezwykłych, które przenoszą całą ludzkość w nowy wymiar. Z drugiej zaś strony potrafi tez – często wbrew sobie dać upust prymitywnym żądzom oraz wręcz zwierzęcym instynktom.
Tutaj nasuwa się szereg pytań - co powoduje takie rozbieżności w ludzkim zachowaniu? Co sprawia że jeden człowiek jest w stanie poświęcić swoje życie dla dobra innych, podczas gdy drugi jest bezwzględnym mordercą?
Na te pytania ludzie starają się znaleźć odpowiedzi od zarania dziejów. Jedną z takich osób był grecki myśliciel Sokrates. Filozof ten jako pierwszy zgłębiał tajemnicę człowieka. Robił to przy pomocy rozmów z innymi ludźmi i swoich przemyśleń. Doszedł do wniosku że człowiek jest z natury dobry, a wszelkie zło w jego postępowaniu wynika z niewiedzy. Twierdził też, iż człowiek w walce o dobro i prawdę powinien nie liczyć się z niebezpieczeństwami i być w stanie poświęcić dla tych wartości życie, czego wyraz dał własnym postępowaniem godząc się na niesłuszną karę śmierci. Na przykładzie Sokratesa widzimy, że człowiek potrafi być istota zdumiewającą zdolną oddać życie za swe ideały.
Wiele podobnych przykładów świadczących o wielkości człowieka odnajdujemy także w literaturze. Podobnie jak w życiu tak i w książkach obserwujemy całe spectrum ludzkich zachowań, które dają nam obraz wartości człowieka. Wybór lektur do omawianego tematu jest przeogromny. Dlatego analizując zagadnienie , należy kierować się postawioną tezą i właśnie od niej uzależnić dobór utworów. Dla ułatwienia pozwolę sobie przytoczyć kilka przykładów:

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz (Postać Soplicy)
Juliusz Słowacki, Kordian
Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i Kara
Stefan Żeromski, Ludzie Bezdomni,
Albert Camus, Dżuma
Zofia Nałkowska, Granica
Gustaw Herling – Grudziński, Inny Świat
Witold Gombrowicz, Ferdydurke,

Read more...

czwartek, 20 listopada 2008

Literatura o człowieku zbuntowanym i wyobcowanym . Przedstaw kreacje takich bohaterów w dziełach różnych epok.

Pisząc prezentację staraj się ukazać zróżnicowanie zjawiska jakim jest bunt. W tym celu postaraj się o odpowiedni dobór lektur. Gorąco polecam utwory z poniższej listy:

Fіodor Dostojewskі, Zbrodnіa і kara
J. Słowacki, Kordian
Witold Gombrowicz, Ferdydurke
Sofokles, Antygona
Mickiewicz, Dziady cz. IV
George Byron Giaur
Stefan Żeromski Ludzie bezdomni
Sławomir Mrożek Tango

Read more...

środa, 19 listopada 2008

Różne oblicza motywu miłości w literaturze . Zaprezentuj i omów temat, odnosząc się do wybranych przykładów

Temat ten jest niezwykle rozległy. O motywie miłości zostało napisane w Internecie wystarczająco dużo. Chciałbym jedynie zwrócić uwagę, iż przedstawiając ten temat na maturze warto skupić się na przedstawieniu różnorodnych ujęć miłości, a co za tym idzie utworów je opisujących.
Pierwszym rodzajem przedstawianym przez literaturę jest miłość szczęśliwa. Mamy z nią do czynienia w utworach takich jak:
Franciszek Karpiński, Laura i Filon
Homer, Odyseja
Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
Następnie możemy przedstawić jej przeciwieństwo – miłość nieszczęśliwą:
Joseph Bediér, Dzieje Tristana i Izoldy
Juliusz Słowacki, Kordian
Goethe, Cierpienia młodego Wertera
Bolesław Prus, Lalka

Ważnym motywem jest też miłość sentymentalna:
Aleksander Fredro, Śluby panieńskie
Franciszek Dionizy, Kniaźnin Dwie lipy
Jean Jacques Rousseau, Nowa Heloiza

Oraz miłość romantyczna:
Adam Mickiewicz, Romantyczność
Emily Brontë, Wichrowe wzgórza
Juliusz Słowacki, Rozłączenie

Read more...

poniedziałek, 17 listopada 2008

Motyw wędrówki i podróży w literaturze . Omów zagadnienie na podstawie dowolnie wybranych utworów literackich.

Motyw podróży jest jednym z najczęściej poruszanych tematów na przestrzeni dziejów . Wędrówka może być pielgrzymką, czyli przejściowym charakterem wszelkich sytuacji, wewnętrznym odsunięciem od spraw życia dzisiejszego, przywiązaniem do celów odległych, świętych. Mottem rozważań na temat wędrówki można uczynić cytat pochodzący z wiersza Leopolda Staffa "Każdy z nas jest Odysem". Słowa Staffa to oczywiste odniesienie do archetypu wędrowca - homo viatora, któremu początek dała postać słynnego bohatera "Odysei". Czyż nie każdy z nas podobnie jak legendarny Odyseusz przemierza swe życie z nadzieją, ze wreszcie dotrze do upragnionego celu? Tak właśnie rozumiem te słowa mówiące o tym że każdy musi pokonywać trudy i przeciwności własnego losu, starając się odnaleźć sens swego istnienia.
W tekstach kultury wielu epok topos wędrówki traktowany był w wielu wymiarach np. na płaszczyźnie przygodowo- edukacyjnej. Wędrówka jest także metaforą odwiecznej potrzeby poszukiwania sensu życia przez człowieka.
Metafora wędrówki dotyka podstawowych problemów natury egzystencjalnej, jest powtarzaną przez epoki próbą dotarcia do istoty własnego "ja". Wędrówka jest także sposobem na poznanie najgłębszych pokładów świadomości, a traktowana w sposób symboliczny daje dużo większe możliwości interpretacyjne.
Mimo tych podobieństw, sposób przedstawiania motywu podróży zmieniał się na przestrzeni dziejów.
Zjawisko to ukazać można wybierając kilka pozycji z poniższych utworów:


Księga Wyјścia,[w] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu
Homer, Odyseja
Adam Mickiewicz Sonety krymskie
Dante Alighieri, Boska komedia
Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
Ј. Słowacki, Kordian,
Antonie de Saint-Exupery, Nocny lot
James Joyce Ulisses

Read more...

niedziela, 16 listopada 2008

Motyw wadzenia się z Bogiem . Omów temat na wybranych przykładach z różnych epok.

Bóg jest istotą, czy jak twierdzą inni, zbiorem zasad moralnych, prawd dotyczących ludzkiego życia, wobec których należy przyjąć jakieś stanowisko. Wydaje się , iż nie można być obojętnym wobec najistotniejszych, najsilniej dotyczących życia wartości. Wiara czy też jej brak powinny pociągać za sobą przyjęcie pewnego świata wartości etyczno-moralnych, których realizacja jest jej dowodem. Nie może być wiary bez uczynków, to przecież jedno z podstawowych przesłań Nowego Testamentu.
Jednakże obserwując relacje pomiędzy Bogiem i człowiekiem na przestrzeni dziejów, można odnieść wrażenie, iż mają one charakter antagonistyczny, z jednej strony mamy postacie pobożne powierzające z wiarą, Bogu całe swe życie, Przestrzegające ustalonych przez niego praw. Z drugiej zaś całe multum postaci buntujących się przeciwko Niemu i jego zasadom.
Konflikt ze stwórcą w literaturze jest tematem bardzo rozległym i znajduje odzwierciedlenie w każdej niemal epoce począwszy od starożytności, na współczesności kończąc. Człowiek buntuje się przeciwko Bogu w chwilach samotności, opuszczenia, po stracie bliskiej osoby czy też wówczas gdy chce dorównać stwórcy. Z wymienionymi wyżej konfliktami mamy do czynienia w następujących utworach:
Księga Rodzaјu , Księga Wyjścia [w] Pismo Święte Starego Testamentu
Homer, Odyseja
A. Mickiewicz, Dziady
Јan Kasprowicz, Dies Irae
Ј. W. Goethe, Faust,
Јan Kochanowski, Treny

Read more...

Różne ujęcia motywu śmierci i przemijania w literaturze . Zanalizuj i porównaj wybrane przykłady


Śmierć jest stanem zatrzymania wszelkich czynności życiowych organizmu, który prędzej czy później dotknie każdego z nas. Dlatego też kwestia ta stanowiła przedmiot ludzkiego zainteresowania, a zarazem i lęku od zarania dziejów. Zafascynowanie śmiercią znalazło swe odzwierciedlenie w literaturze. Początkowo kojarzona była z tajemniczymi postaciami - bogami lub aniołami śmierci władającymi krainą umarłych. Następnie ze żniwiarzem, potem z postacią starszej kobiety, by w końcu przybrać postać kostuchy trzymającej w ręce kosę.


Pisząc pracę na podany temat warto oprzeć się na kilku poniższych pozycjach.

Mity greckie
Przypowieści biblijne
Pieśń o Rolandzie
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Jan Kochanowski, Treny
Sienkiewicz, Pan Wołodyjowski
Albert Camus, Dżuma
Żeromski, Siłaczka
Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem

Read more...

sobota, 15 listopada 2008

Motyw diabła w literaturze . Przedstaw i porównaj literackie wizerunki, odwołując się do wybranych przykładów.


Na początku należy zaznaczyć, iż w literaturze szatan to dosyć ogólne określenie używane w stosunku do demonów, diabłów i złych sił nieczystych.
W kulturze utrwaliło się wyobrażenie szatana jako istoty: brzydkiej,podstępnej kusicielskiej, w literaturze ludowej przedstawianej najczęściej jako rogate stworzenie.

Jednym z najstarszych dzieł, gdzie mamy styczność z szatanem jest Biblia - motyw ten jest najbardziej widoczny w Księgach: Rodzaju Hioba, Wyjścia oraz w Nowym Testamencie (scena kuszenia Chrystusa przez szatana).
Jakkolwiek jeżeli chcesz być oryginalna/ny możesz zamiast Biblii omówić w swojej pracy fragmenty buddyjskiej świętej księgi -Wedy lub Mahabharaty - tematyka szatana i sił nieczystych przedstawiana jest tam w sposób podobny do tego w Biblii. Możesz być jednak pewna/ny, że zaskoczysz komisję swą oryginalnością

Z innych utworów polecamy:

Goethe, Faust - motyw zaprzedania duszy diabłu
Adam Mickiewicz, Dziady, cz. III - Szatan jest tu przedstawiany jako sprawca szaleństwa i opętania
Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, - Diabły w pewnym sensie przyczyniają się do działania na rzecz innych
Dante Alighieri, Boska komedia - Dante ma okazję zwiedzać 7 poziomów piekła i osobiście poznać diabła

Read more...

Dziecko jako bohater literacki


Tak się składa, że topos dziecka jeden z najczęściej występujących tematów w literaturze. Motyw ten przedstawiany jest w różnych kontekstach i formach. Z jednej strony literatura przedstawia obraz wiecznie szczęśliwego, nieskalanego złem dziecka, z drugiej strony ukazuje jego krzywdę i cierpienie. Osobnym zagadnieniem są stanowiące przestrogę obrazy dziecka jako człowieka okrutnego. Dobór lektur do prezentacji zależy oczywiście od tezy, niemniej jednak w swojej pracy postaraj się ukazać jak największe spectrum dziecięcych kreacji. Do tego celu możesz wybrać kilka pozycji spośród poniższych utworów.

Henryk Sienkiewicz, Janko Muzykant
Bolesław Prus, Omyłka
A. de Saint - Exupéry, Mały Książę
Adam Mickiewicz, Dziady cz II
Wiliam Golding, Władca Much
Nick Hornby, Był sobie chłopiec
Jan Kochanowski, Treny
Czesław Miłosz, Dolina Issy

Read more...

Wielka akcja - wskazówki do konkretnych tematów prezentacji

Od dzisiaj rozpoczynamy szeroką akcję pomocy dla maturzystów w postaci wskazówek do konkretnych tematów prezentacji. W każdym nowym poście zawarte będą wskazówki oraz propozycja lektur do omawianego tematu.
Życzymy Miłego czytania.

Read more...

środa, 12 listopada 2008

Przykładowa bibliografia


W związku z licznymi zapytaniami na temat wyglądu bibliografii, postanowiliśmy zamieścić wzór. Poniższy przykład odnosi się do tematu - Motyw Syberii w utworach XIX i XXw.
Praca została napisana przez nas w marcu 2008 roku.
Dla informacji dodam, iż prezentacja, z której pochodzi bibliografia została oceniona przez komisję na 20pktów.










Literatura podmiotu:



1. Fiodor Dostojewski, Wspomnienia z domu umarłych, wyd. Czytelnik, Warszawa 1998, ISBN:8322643535
2. Gustaw Herling – Grudziński, Inny Świat - Zapiski sowieckie, wyd. Czytelnik, Warszawa 1998, ISBN:83-22643-53-5
3. A. Mickiewicz, Dziady cz. III, wyd. Greg, Warszawa 2001r, ISBN: 83-012393-2
4. R. Piotrowski, Pamiętnik z pobytu na Syberii, Tom II , wyd PiW, Warszawa1960r.







Literatura Przedmiotu



1. Tomaszewski Feliks, Światy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, wyd. Gdańsk 1994.r, str.8-10.
2. W. Śliwowska Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów - zesłańców postyczniowych, wyd. Pascal, Warszawa 2004, str. 116-127
3. Bierdiajew, Światopogląd Dostojewskiego, wyd. Antyk, Kęty 2006, str. 45-64
4. Encyklopedia XX wieku, wyd. PWN, Warszawa 1996.r, Tom IV, s. 274, 293
5. B. Drabarek, Ј Falkowski, I. Rowińska, Szkolny słownik motywów literackich, wyd KRAM, Warszawa 2004r., hasła: Syberia, łagry

Read more...

czwartek, 6 listopada 2008

Dziękujemy !

Na wysłane zapytanie postaramy się odpowiedzieć w ciągu kilku godzin.

Read more...

wtorek, 2 września 2008

Szanowny Maturzysto
Oto powstał nowy portal przeznaczony specjalnie dla Ciebie. Znajdziesz tu prezentacje maturalne oraz omówienia motywów literackich.

Read more...

poniedziałek, 1 września 2008

przykładowe tematy

No i zaczęło się !

Znamy przybliżoną listę tematów prezentacji na ustną część egzaminu maturalnego.

MATURA 2009

I.LITERATURA

1.Galeria bohaterów komediowych. Zaprezentuj własną propozycję zestawienia

rozmaitych postaci literackich z różnych epok i porównaj ich wizerunki.

2. Portrety Boga w literaturze. Przedstaw przykłady oraz rozważ podobieństwa
i zmienność na przestrzeni epok.

3. Miłość i śmierć w mitologii greckiej i Biblii. Porównaj poszczególne wizje odwołując
się do wybranych przykładów.

4. Znaczenie i wartość baśni w literaturze . Omów zagadnienie w oparciu o wybrane
dzieła.

5. Sielanka. Przedstaw dzieje gatunku oraz najciekawsze – Twoim zdaniem – realizacje
z różnych epok . Uzasadnij wybór.

6. Bohater literacki dotknięty szaleństwem . Omów zagadnienie odwołując się do
utworów z rożnych epok .

7. Postacie historyczne jako bohaterowie literatury. Przedstaw różne kreacje i sposoby
ich funkcjonowania w literaturze .

8. Utopie i antyutopie. Analizując wybrane przykłady zbadaj, w jaki sposób literatura
wpisuje się w nurt poszukiwań społeczeństwa idealnego.

9. Ewolucja ballady jako gatunku literackiego . Omów zagadnienie odwołując się do
literatury XIX i XX wieku. Przedstaw odpowiednie przykłady.

10. Stosunek bohaterów literackich do Boga i religii. Omów temat, odwołując się do
wybranych przykładów z literatury różnych epok.

11. Symbolika ognia w twórczości poetów należących do „pokolenia Kolumbów”.
Omów zagadnienie w oparciu o wybrane przykłady.

12.Dziecko jako narrator tekstów literackich. Wskaż, jaką rolę spełnia taki punkt
widzenia, odwołując się do przykładów z dwóch dowolnie wybranych epok .

13. Twórczość literacka pozytywistów i przedstawicieli Młodej Polski a rozwój prasy.
Omów wybrane przykłady pod kątem tematyki i cech gatunkowych.

14. Jak i co śnili dawniej Polacy? Porównaj sny z „Wesela” ze snami z III cz. „Dziadów”
oraz innymi, które pamiętasz z literatury.

15. Sylwetki Polaków w dramatach narodowych. Scharakteryzuj i porównaj wybranych
bohaterów.

16. Jaką funkcję pełnią w literaturze postaci i motywy fantastyczne? Rozważ, odwołując
się do utworów z różnych epok.

17. Wpływ rodziny na rozwój mentalności dziecka. Odwołaj się do wybranych
przykładów z literatury polskiej i obcej.

18. Różne sposoby funkcjonowania tradycji homeryckiej w literaturze polskiej.
Przedstaw na wybranych przykładach.

19. Polacy w satyrze i karykaturze literackiej. Przedstaw sposoby kreowania portretów
i ich funkcje, w oparciu o wybrane przykłady dzieł z różnych epok.

20. Rola lektur w kształtowaniu charakterów postaci literackich. Przedstaw zagadnienie
na wybranych przykładach.

21. Etos inteligenta i jego demaskacja. Przedstaw problem na wybranych przykładach.

22. Literatura faktu. Na wybranych przykładach przeanalizuj znaczenie tego zjawiska
w kulturze.

23. Portret wybranej społeczności na tle epoki. Porównaj obrazy literackie z różnych
okresów.

24. Motywy ludowe w literaturze . Przedstaw i porównaj wybrane przykłady.

25. Literacka ocena XX wieku. Porównaj różne stanowiska pisarzy.

26.Wizerunek niespełnionego artysty w literaturze. Scharakteryzuj i porównaj wybrane
przykłady.

27. Dokument i parabola jako różne sposoby mówienia o rzeczywistości. Przeanalizuj
przykłady funkcjonowania tych gatunków.

28. Dialog Polaków o sprawach narodowych i społecznych w literaturze różnych epok.
Zanalizuj i porównaj wybrane przykłady.

29. Rola utworów literackich w kształtowaniu świadomości Polaków. Zbadaj zagadnienie
na wybranych przykładach z literatury i zaprezentuj wyniki.

30. Motyw „ojczyzn prywatnych” w literaturze polskiej. Scharakteryzuj zjawisko,
odwołując się do wybranych utworów.

31. Mistrz i uczeń. Scharakteryzuj ich wzajemne relacje na podstawie wybranych
utworów.

32. Etos lekarza w literaturze. Porównaj postawy wybranych bohaterów i sformułuj
wnioski.

33. Relacje między obywatelem i władzą w literaturze. Przeanalizuj problem na
wybranych przykładach.

34. Rozterki i niepokoje człowieka przełomu wieków wyrażane w literaturze.
Scharakteryzuj i porównaj wybrane utwory.

35. Funkcje cytatów i aluzji literackich w utworze. Przeanalizuj wybrane przykłady
i przedstaw wnioski.

36. Różne oblicza władców. Porównaj wybrane przykłady literackie z różnych epok

37. Rola literatury w tworzeniu i burzeniu mitów narodowych. Przeanalizuj wybrane
Przykłady.

38. Etos człowieczeństwa. Zilustruj problem wybranymi przykładami literackimi
i filozoficznymi.

39. Od Juliusza Verne`a do Stanisława Lema – analizując wybrane utwory, przedstaw
ewolucję powieści science fiction.

40.Przedstaw różne kreacje narratora i sposoby narracji w epice, odwołując się do wy-
branych utworów.

41. Analizując wybrane utwory polskie i obce, scharakteryzuj różne odmiany
awangardowego dramatu XX wieku.

42. Przedstaw wartości artystyczne i kulturowe drobnych form poetyckich (np. fraszki,
epigramaty, limeryki), odwołując się do twórczości wybranych autorów.

43. Bunt przeciw tradycji, jego formy i znaczenie. Omów temat w oparciu o wybrane
przykłady literackie.

44. Twórczość dydaktyczna – literackie sposoby oddziaływania twórców na odbiorcę.
Odwołaj się do wybranych utworów doby oświecenia i pozytywizmu.

45. Zbadaj wpływ twórczości średniowiecznej na literaturę późniejszych epok.
Zaprezentuj wyniki.

46. Czas jako element świata przedstawionego powieści. Omów różne sposoby
ukształtowania czasu i ich funkcje w wybranych dziełach.

47. Scharakteryzuj różne odmiany klasycyzmu, odwołując się do twórczości pisarzy
różnych epok (Kochanowski, Krasicki, Staff, Herbert)

48. Autobiografizm w literaturze współczesnej. Na wybranych przykładach przeanalizuj
sposoby i cele wykorzystywania przez twórców własnej biografii.

49. Główne pytania i lęki egzystencjalne współczesnego człowieka. Omów zagadnienie
wykorzystując wybrane teksty literackie.

50. Epistolografia jako forma sztuki literackiej. Zbadaj funkcje listu w literaturze
różnych epok. Przywołaj stosowne przykłady.

51.Walka dobra ze złem jako motyw literatury. Omów na wybranych przykładach

52.Kult nauki, techniki i cywilizacja jako motywy literackie. Przedstaw, odwołując się do
utworów różnych epok.

53.Życie jako teatr. Rozważ funkcjonowanie motywu na podstawie wybranych dzieł
literackich.

54.Konwencja modlitwy w poezji dawnej i współczesnej. Przeanalizuj i porównaj
wybrane przykłady.

55.Pamiętnikarz jako autor, narrator i bohater swego dzieła. Na wybranych przykładach
przedstaw różne sposoby realizacji tych ról.

56.Literatura jako narzędzie propagandy. Rozważ zagadnienie, analizując przykłady z
różnych epok.

57.Przeanalizuj problem ksenofobii i nietolerancji w literaturze polskiej XIX i XX wieku.
Porównaj stanowiska twórców.

58.Wizje ustrojów politycznych w literaturze. Dokonaj analizy porównawczej wybranych
utworów i przedstaw wyniki.

59.Nurt katastrofizmu w literaturze XIX i XX wieku. Przedstaw i przeanalizuj różne
przykłady u wybranych twórców.

60.Przedstaw motyw ogrodu w literaturze różnych epok i omów jego funkcje.

61.Nurt literatury funeralnej. Zaprezentuj różnorodne przykłady funkcjonowania na
przestrzeni epok i dokonaj analizy wybranych dzieł.

62.Romantyczna historiozofia- scharakteryzuj problem w wybranych utworach,
uwzględniając różne konteksty związane z epoką.

63.Bohater zbuntowany. Zanalizuj źródła i formy buntu jako motywu literackiego.

64.Kulinaria w literaturze. Przedstaw motyw i omów jego funkcje w wybranych
utworach.

65.Sport jako temat utworów literackich. Przedstaw na wybranych przykładach.

66.Profetyczne wizje w literaturze. Zaprezentuj wybrane przykłady, porównaj sposoby
obrazowania oraz ich przesłanie.

67.Socrealizm jako sposób prezentowania rzeczywistości. Przedstaw wybrane przykłady.

68.Motyw wojen napoleońskich w literaturze. Przedstaw i przeanalizuj wybrane utwory.

69.Motywy franciszkańskie w poezji polskiej. Zaprezentuj sposoby ich wykorzystania
przez twórców różnych epok.

70.Powstaniec, organicznik, dekadent- przedstaw i oceń postawy wykreowane przez
literaturę XIX wieku.

71.Stolica i prowincja. Scharakteryzuj ich literackie obrazy na wybranych przykładach.

72.Znaczenie i funkcja manifestów literackich. Porównaj manifesty wybranych epok.

73.Sonet w tradycji literackiej. Na wybranych przykładach omów sposoby
funkcjonowania i znaczenie gatunku w różnych epokach literackich.

74.Motyw lotu w literaturze. Przedstaw i omów jego funkcje na wybranych przykładach.

75.Obrazy pór roku w literaturze różnych epok. Zaprezentuj i porównaj wybrane
przykłady.

76.Żywioł morski jako temat literatury. Przedstaw i omów wybrane przykłady.

77.Bohater polskich utworów romantycznych. Porównaj wizerunki wybranych postaci i
oceń ich znaczenie.

78.Problem zniewolenia człowieka w literaturze XX wieku. Porównaj różne wypowiedzi
pisarzy.

79.Motyw zwycięstwa w literaturze różnych epok. Zaprezentuj i porównaj wybrane
przykłady.

80.Wizytówka z PRL-u. Zaprezentuj i porównaj wybrane dzieła z tego okresu.

81.Młodzi bohaterowie-ich pasje, dążenia, rozterki i klęski. Omów temat na wybranych
przykładach literackich.

82.Bohaterki polskich utworów romantycznych. Omów temat, przywołując wybrane
postacie literackie.

83.Koniec i początek- wizja stworzenia świata i jego zagłady w literaturze, malarstwie i
filmie.

84.Warszawa jako temat utworów literackich. Omów na wybranych przykładach z
różnych epok.

85.Polemiki, spory, prowokacje-starcia pokoleń literackich. Omów na przykładach
wybranych utworów.

86.Świat widziany oczyma dziecka w literaturze. Omów zagadnienie odwołując się do
wybranych utworów.

87.Dokumentaryzm i paraboliczność jako dwa sposoby przedstawiania rzeczywistości w
dziełach różnych twórców. Przedstaw problem, odnosząc się do wybranych utworów.

88.Literatura jako diagnoza społeczeństwa. Odwołując się do utworów z różnych epok
literackich, wykaż, ze są one wiernym obrazem rzeczywistości.

89.Przenikanie się świata realnego i fantastycznego w utworach literackich. Omów na
podstawie wybranych przykładów.

90.Miłość fatalna, sentymentalna, spełniona. Porównaj literackie obrazy miłości,
odnosząc je do kontekstów epoki.

91.Różne funkcje budowania nastroju grozy w dziele literackim. Omów zagadnienie,
odwołując się do wybranych utworów. Zaprezentuj różnorodne sposoby wykorzystania
motywu lustra w literaturze.

92.Ludowość i ludomania. Omów różne sposoby nawiązania do folkloru i życia ludzi
twórczości literackiej.

93.Historia jako czynnik determinujący ludzki los. Omów problem, odwołując się do
wybranych dzieł literatury XIX i XX wieku.

94.Motywy oniryczne w literaturze polskiej. Omów wykorzystanie motywu snu w
wybranych dziełach literackich.

95. Różne spojrzenia na rolę artysty i sztuki w literaturze. Zbadaj zagadnienie, odwołując
się wybranych dzieł i przedstaw wyniki.

II. ZWIĄZKI LITERATURY Z INNYMI DZIEDZINAMI SZTUKI

1.Odwołując się do wybranych przykładów, skonfrontuj różne ujęcia motywu
drzewa w literaturze i sztuce.

2.Symbolika róży w literaturze i sztuce. Zbadaj zagadnienie na wybranych
przykładach i zaprezentuj wyniki.

3.Samotność człowieka sukcesu. Omów problem, odwołując się do wybranych
tekstów kultury XIX i XX wieku.

4.Mity greckie jako źródło inspiracji dla artystów. Przedstaw zagadnienie w oparciu o
wybrane teksty kultury.

5. Kobieta demoniczna w wybranych tekstach kultury różnych epok. Omów problem,
odwołując się do wybranych dzieł literatury i sztuki.

6.Motyw pożegnania w literaturze i sztuce. Przedstaw i zanalizuj wybrane przykłady.

7.Literacka a malarska wizja wybranego powstania narodowego. Porównaj
na dowolnych przykładach.

8.Literackie i filmowe portrety ojców. Zaprezentuj i porównaj, odwołując się do
wybranych dzieł.

9.Sceny miłosne w literaturze, malarstwie i filmie. Przedstaw i porównaj sposoby ich
prezentacji.

10.Różne ujęcia motywu gór w literaturze i sztuce. Analizując temat, odwołaj się
do wybranych przykładów.

11.Związki poezji z muzyką. Rozważ zagadnienie, odwołując się do liryki
wybranych autorów.

12.Komiks jako specyficzna forma literacka. Omów na wybranych przykładach.

13. Literackie i filmowe pary kochanków. Przedstaw na przykładach wybranych
dzieł.

14. Na wybranych przykładach dzieł XIX wieku porównaj literackie i malarskie
sposoby kreowania scen bitewnych.

15. Motyw anioła w literaturze i sztuce. Zaprezentuj na wybranych przykładach.

16. Sposoby kreowania obrazu natury w poezji i malarstwie. Dokonaj analizy
wybranych dzieł.

17. Motyw nocy w literaturze i sztuce. Scharakteryzuj zagadnienie i omów jego
funkcje na wybranych przykładach.

18.Synteza sztuk w literaturze Młodej Polski. Przedstaw, odwołując się
do wybranych utworów.

19.Literackie i filmowe ujęcia motywu apokalipsy. Omów na wybranych
przykładach.

20.Dokonaj porównania wybranych adaptacji filmowych dramatów Szekspira z ich
literackimi odpowiednikami. Zwróć uwagę treść i środki wyrazu.

21.Odwołując się do wybranych przykładów z literatury i sztuki, przedstaw obraz wsi
i jej mieszkańców.

22. Różne oblicza rewolucji w literaturze i innych sztukach (malarstwie, filmie).
Scharakteryzuj i porównaj wybrane teksty kultury.

23. Alegoria jako sposób obrazowania w literaturze i sztukach plastycznych.
Przedstaw sposoby funkcjonowania na wybranych przykładach.

24.Poezja śpiewana. Przedstaw zjawisko na podstawie wybranych utworów.

25. Kabaret jako zjawisko kulturalne XX wieku. Scharakteryzuj jego formy i
znaczenie na wybranych przykładach.

26. Sposoby budowania nastroju grozy w literaturze i w filmie. Omów zjawisko na
wybranych przykładach.

27. Karykatura jako jeden ze sposobów prezentacji człowieka. Dokonaj analizy
porównawczej wybranych tekstów kultury.

28. Porównaj, odwołując się do wybranych przykładów, sposób prezentowania siebie
przez pisarza, poetę i malarza.

29.Literackie i filmowe wizerunki herosów. Rozważ zagadnienie, odwołując się do
przykładów z literatury i filmu.

30. Ekspresjonizm w literaturze i malarstwie. Przedstaw, odwołując się
do wybranych twórców.

31. Grupy, środowiska, czasopisma artystyczne. Scharakteryzuj wybrane zjawiska i
rozważ ich znaczenie dla określonej epoki.

32. Totalitaryzm w literaturze i filmie. Przeanalizuj sposoby jego przedstawiania w
wybranych tekstach kultury.

33. Symbolizm w literaturze i sztuce. Zaprezentuj zagadnienie, odwołując się do
wybranych tekstów kultury.

34. Impresjonistyczne pejzaże w malarstwie, muzyce i poezji przełomu
XIX i XX wieku. Porównaj wybrane teksty kultury.

35.Rycerz jako bohater literacki i filmowy. Przedstaw jego wizerunek,
omawiając wybrane dzieła.

36. Filmy Andrzeja Wajdy jako interpretacje dzieł literatury polskiej. Omów wybrane
przykłady.

37. Państwo i władza jako temat literatury i filmu. Omów na wybranych przykładach.

38. Postaci historyczne w literaturze, malarstwie i filmie. Przedstaw, odwołując się do
wybranych tekstów kultury.

39.Różne ujęcia motywu syna marnotrawnego. Omów zagadnienie na wybranych
przykładach.

40.Zaprezentuj obraz powstania warszawskiego w wybranych utworach literackich
i filmach.

41.Scharakteryzuj kicz jako zjawisko w kulturze.

42.Gotyk jako inspiracja dzieł malarskich, muzycznych i filmowych. Omów
zagadnienie na wybranych przykładach.

43.Literackie i filmowe wizje przyszłości. Omów na wybranych przykładach.

44.Człowiek szalony jako pośrednik między światem realnym a nadprzyrodzonym.
Przedstaw, odwołując się do wybranych dzieł literackich i filmowych.

45.Omów, odwołując się do wybranych przykładów, wykorzystanie motywów
biblijnych w różnych tekstach kultury.

46.Romantyczna melancholia w literackim i malarskim ujęciu twórczości
XIX wieku. Rozwiń temat, analizując wybrane dzieła.

47. Na przykładzie wybranych dzieł malarskich, literackich i filmowych
zaprezentuj funkcjonowanie motywu starości.

48. Artystyczne ujęcia macierzyństwa w literaturze i sztuce. Omów zagadnienie na
podstawie wybranej epoki.

49. Dzieło sztuki jest zwierciadłem epoki. Rozwiń temat, odwołując się do
wybranych przykładów.

50.Kraków w literaturze i sztuce. Porównaj obrazy miasta z różnych epok.

51. Mogiły, ruiny, opustoszałe zamki w literaturze i malarstwie. Omów
funkcjonowanie motywów.

52.Inspiracje ludowe w literaturze, malarstwie i muzyce. Przedstaw na wybranych
przykładach.

53.Przedstaw inspiracje malarskie w literaturze wybranej epoki. Przeanalizuj
wybrane dzieła.

54.Dramaty polskie i ich teatralne inscenizacje. Omów na wybranych przykładach.

55. Sylwetki ludzi młodych, niedojrzałych, zbuntowanych w literaturze i filmie.
Scharakteryzuj na wybranych przykładach.

56.Wizerunek szkoły w literaturze i filmie. Omów zagadnienie na wybranych
przykładach.

57.Literatura i sztuka XX wieku wobec ludzkiego cierpienia. Omów zagadnienie na
wybranych przykładach.

58. Symbolika stroju. Omów ją, analizując wybrane dzieła (np. malarskie,
rzeźbiarskie, filmowe, teatralne).

59. Funkcje brzydoty w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Przedstaw je,
odwołując się do wybranych przykładów.

60. Omów funkcję kontrastu na wybranych przykładach z literatury i malarstwa.

61. Parodia jako sposób wyrazu w literaturze i filmie. Określ jej funkcje na podstawie
wybranych utworów.

62. Przedstaw sposoby ujęcia tematu śmierci w wybranych dziełach literackich,
filmowych lub malarskich różnych epok.

63.Tatry malarzy i Tatry poetów. Analiza porównawcza na wybranych przykładach
epoki modernizmu.

64. Przedstaw przykłady funkcjonowania motywu śmierci wliteraturze i filmie.

III. Język

1.Przedstaw mechanizm powstawania metafor na przykładzie twórczości wybranego
poety.

2.Przedstaw sposoby wykorzystywania języka potocznego w literaturze
współczesnej. Określ jego funkcje w dziele.

3.Scharakteryzuj język internautów na podstawie samodzielnie zebranego materiału.

4.Przedstaw funkcję neologizmów i eksperymentów językowych w wybranych
utworach poetyckich.

5.Język w mediach. Dokonaj analizy wybranych tekstów publikowanych w prasie lub
przez stacje radiowe i telewizyjne.

6.Pochodzenie i znaczenie nazw miejscowych Twojego regionu. Dokonaj analizy
wybranych przykładów.

7.Dokonaj analizy języka sprawozdawców sportowych, wykorzystując przykłady z
prasy, radia i telewizji.

8.Język moich rówieśników. Zaprezentuj zebrany materiał źródłowy.

9.W oparciu o rzeczywiste przykłady omów język nagłówków prasowych.

10.Porównaj język współczesnych przemówień sejmowych z Kazaniami sejmowymi
P. Skargi i przedstaw wyniki.

11. Frazeologia biblijna i jej funkcjonowanie w polskim języku. Przedstaw
temat, odwołując się do wybranego materiału językowego.

12.Na wybranych przykładach omów funkcje języka w tworzeniu groteskowych
obrazów świata.

13.Na dowolnych przykładach zbadaj język i styl wybranego publicysty (pisarza).

14.Język przysłów. Dokonaj analizy językowej wybranych przysłów polskich i
przedstaw wyniki.

15.Scharakteryzuj język wybranych bohaterów literackich i określ, jakie funkcje
spełnia indywidualizacja ich języka.

16.Językowe przykłady wyrażania uczuć w listach pokolenia romantyków. Dokonaj
analizy wybranej korespondencji.

17.Gwara ludowa jako tworzywo literackie. Scharakteryzuj zjawisko, odwołując się
do wybranych utworów.

18.Język jako instrument walki o władzę. Zanalizuj wybrane materiały wyborcze.

19.Język bohaterów powieści historycznych. Zanalizuj procesy archaizacyjne w
wybranych dziełach.

20.Wypowiedzi polityków. Na podstawie zebranego materiału dokonaj klasyfikacji
najczęściej pojawiających się błędów językowych.

21.Język ezopowy, jego cechy i funkcje w literaturze. Omów na wybranych
przykładach.

23.Scharakteryzuj zjawisko nowomowy w oparciu o zebrany materiał językowy.

24.Omów pochodzenie i budowę słowotwórcza imion zwierząt domowych na
podstawie zebranego materiału.

25.Komizm słowny i sposób jego realizacji. Zanalizuj zjawisko, odwołując się do
wybranych autorów i epok.

26.Moda językowa we współczesnej polszczyźnie. Analizując wybrane przykłady,
scharakteryzuj różne tendencje.

Read more...

niedziela, 31 sierpnia 2008

Przykładowy plan ramowy




Poniżej zamieszczam ramowy plan wypowiedzi do pracy pt "Motyw Syberii w literaturze". Prezentacja została oceniona przez komisję na 20/20 punktów












Ramowy plan wypowiedzi




I. Wstęp

*Syberia jako kraina historyczna i geograficzna
*Postawienie tezy, iż Syberia jest najczęściej postrzegana jako region nieprzyjazny człowiekowi, będący miejscem zsyłek więźniów


II. Rozwinięcie - omówienie tematu


1. Wizerunek Syberii w Ustępie do cz III „Dziadów” Adama Mickiewicza

*Syberia jako nieprzyjazna kraina wiecznego zimna
*Syberia jako miejsce zsyłek polskich więźniów

2. „Pamiętnik z pobytu na Syberii” Piotrowskiego

*Syberia jako obszar wielkiej pustki
*Obraz społeczeństwa Syberii
*Odrębność Syberii od reszty Imperium Rosyjskiego.

3. „Wspomnienia z domu umarłych” – Syberia jako kraina skazańców

*Małostkowość ludzkiego życia w syberyjskiej niewoli.
*Problemy społeczne skazańców
*Jasne strony życia w syberyjskiej niewoli

4. Obraz Syberii w powieści „Inny Świat” Gustawa Herlinga – Grudzińskiego

*Syberia jako miejsce o ciężkim klimacie utrudniającym życie człowiekowi
*Syberia - kraina łagrów, gdzie ludzie są bezdusznie wykorzystywani
*Obraz obozowego życia



III. Zakończenie

*Syberia przedstawiana jest jako miejsce będące swego rodzaju więzieniem
*Pisarze zwracają uwagę na nieprzyjazność tego miejsca dla człowieka
*Syberia w większości utworów stanowi tło dla przedstawianych wydarzeń

Read more...

Powrót na Górę