Materiały do prac maturalnych - omówienie filmu "Popiół i diament"

Pierwszym filmem, który omówię w mojej prezentacji maturalnej będzie ekranizacja powieści Jerzego Andrzejewskiego, w reżyserii Andrzeja Wajdy – „Popiół i diament”. Główny bohater – Maciek Chełmicki, w postać którego wcielił się genialny Zbigniew Cybulski to młody człowiek, żołnierz AK, który przybywa do Ostrowca nad Śreniawą, by z rozkazu swego przełożonego zabić sekretarza Komitetu Wojewódzkiego partii – Stefana Szczukę. Bohater, dla którego krystalizująca się nowa sytuacja polityczna w Polsce jest nie do przyjęcia, z ochotą i bez żadnych skrupułów podejmuje się wykonania rozkazu. Jest patriotycznym ideowcem. Jednak jego postawa ulega stopniowej przemianie – pod wpływem śmierci dwójki niewinnych ludzi Chełmicki zaczyna zastanawiać się nad sensem swego postępowania i próbuje odnaleźć prawdę o swoim miejscu w zaognionym świecie pełnym nieuzasadnionych krzywd ludzkich. Jego przemyślenia pogłębia rodzące się uczucie do Krystyny – barmanki w hotelu, w którym mieszka Maciek. Wtedy w młodym akowcu rozwijają się wątpliwości - czy naprawdę Szczuka musi zginąć? Przecież wojna praktycznie dogorywa, a więc powinno się zaprzestać przelewania krwi innych. Nastaje czas pokoju – więc nareszcie w życie ludzi wkroczy normalność. Jednocześnie ciąży na nim obowiązek wykonania rozkazu, dlatego też tłumiąc w sobie narastające wyrzuty sumienia, bohater podejmuje się pozbawienia życia sekretarza. Symboliczna scena podpalania kieliszków ze spirytusem i wspominanie poległych kolegów jest momentem w filmie, w którym Maciek pełen obaw i wątpliwości odkrywa to, co przeminęło i to, co rysuje się przed nim w przyszłości. Zaczyna pojmować, że jego życie to jakby układanka z czynów złych i dobrych, czynów, które w efekcie są składową całości, i które mają ogromne znaczenie dla przyszłych losów. Jego śmierć jest potwierdzeniem sprzeczności w nim pulsujących – mimo przekonania o złu, jakiego dokonał, mimo rysującej się przed nim spokojnej przyszłości, ucieka i ginie od postrzału w plecy. Ucieczka Chełmickiego to nie tylko ucieczka przed odpowiedzialnością, to także ucieczka przed niejednoznacznością – czy na pewno jego „nowe życie” będzie takie, jakie sobie wymarzył. Bohater filmu znalazł się w naprawdę trudnej sytuacji moralnej. „Rachunek sumienia”, jakiemu się poddał służyć miał odnalezieniu sensu swego istnienia w nowej, powojennej rzeczywistości. Popchnięty do tego dylematami, ale i perspektywą spokojnego życia u boku ukochanej kobiety odrzuca to, co minęło, to, co było złe. Jednak nie do końca finalizuje swe poszukiwania – prawda, którą chce odnaleźć to droga, z którą przecina się szlak pełen wybojów i ciemnych zaułków. Nie udaje mu się kroczyć tak, by nie wstąpić na dawny – ciemny szlak, dlatego też chce iść dwiema drogami. Jest to jednak niemożliwe – kres jego życia to jednocześnie moment porażki i koniec marzeń o spokojnym życiu.